İçindekiler
Tip 1 Diyabet Nedir?
Tip 1 diyabet, pankreasın çok az insülin ürettiği veya hiç insülin üretmediği kronik bir hastalıktır.
İnsülin, hücrelerin enerji için glikoz kullanmasına yardımcı olan bir hormondur. Vücut gıdalardan glikozu alır, insülin ise glikozun kandan vücut hücrelerine geçmesini sağlar. Hücreler yeteri kadar glikoz aldığında karaciğer ve kas dokuları, kan şekeri olarak da adlandırılan ekstra glikozu glikojen formunda depolar. Glikojenler enerjiye ihtiyaç duyulduğunda serbest bırakılır.
Tip 1 diyabette, vücut insülin eksikliğinden dolayı glikozu işleyemez ve yiyecekteki glikoz hücrelere giremez. Bu durum kanda çok fazla glikoz dolaşımına sebep olur ve ortaya çıkan yüksek kan şekeri seviyeleri hem kısa hem uzun vadede ciddi sorunlara yol açabilir.
Tip 1 Diyabet Belirtileri
- Aşırı açlık hissi
- Aşırı susuzluk
- Bulanık görme
- Yorgunluk
- Sık idrara çıkma
- Kısa sürede ciddi kilo kaybı
Bazı hastalar diyabet komplikasyonu olan ketoasidoz geliştirebilir. Bu durumun belirtileri şunlardır:
- Hızlı nefes alma
- Kuru cilt ve ağız
- Kızarık surat
- Nefes kokusu
- Mide bulantısı
- Kusma veya mide ağrısı
Tip 1 Diyabetin Nedeni
Tip 1 diyabetin kesin nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte otoimmün bir hastalık olduğu düşünülmektedir. Vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla pankreastaki beta hücrelerine saldırır. Bunlar insülin yapan hücrelerdir. Bu saldırının neden kaynaklandığına dair de herhangi bir açıklama yapılamamaktadır. Diğer olası nedenler:
- Genetik
- Virüslere ve diğer çevresel faktörlere maruz kalma
Tip 1 Diyabet Komplikasyonları
Tip 1 diyabet kalp, kan damarları, sinirler, gözler ve böbrekler dahil olmak üzere vücuttaki büyük organları etkileyebilir. Kan şekeri seviyesini korumak birçok komplikasyon riskini önemli ölçüde azaltır.
- Kalp ve Damar Hastalıkları: Diyabet göğüs ağrısı (anjina), kalp krizi, felç, arterlerin daralması (ateroskleroz), yüksek tansiyon ve koroner arter hastalığı gibi çeşitli kardiyovasküler problemlerin riskini önemli ölçüde artırır.
- Sinir Hasarı (Nöropati): Fazla şeker özellikle bacaklarda sinirleri besleyen küçük kan damarlarının (kılcal damarların) duvarlarına zarar verebilir. Bunun sonucunda genellikle ayak parmaklarında veya parmakların uçlarında başlayan yavaş yavaş yukarı doğru yayılan karıncalanma, uyuşma, yanma veya ağrıya neden olabilir. Normalin dışında seyreden kan şekeri seviyeleri, zamanla uzuvlardaki tüm hislerin kaybolmasına neden olabilir. Gastrointestinal sistemi etkileyen sinirlerde hasar, bulantı, kusma, ishal veya kabızlık ile ilgili sorunlara neden olabilir. Erkekler için erektil disfonksiyon problemleri oluşabilir.
- Böbrek Hasarı (Nefropati): Böbrekler kandaki atıkları filtreleyen milyonlarca minik kan damarı kümesi içerir. Diyabet, bu hassas filtreleme sistemine zarar verebilir. Şiddetli hasar, böbrek yetmezliğine, diyaliz veya böbrek nakli gerektiren böbrek hastalığına yol açabilir.
- Göz Hasarı: Diyabet retinanın kan damarlarına (diyabetik retinopati) zarar verebilir ve körlüğe neden olabilir. Ayrıca katarakt ve glokom gibi diğer ciddi görme bozukluğu riskini de arttırır.
- Ayak Hasarı: Ayaklardaki sinirlerin hasarı veya ayaklara zayıf kan akışı, çeşitli ayak komplikasyonları riskini artırır.
- Deri ve Ağız Hastalıkları: Diyabet, bakteriyel ve mantar enfeksiyonları dahil olmak üzere, cilt veya ağız enfeksiyonları duyarlılığını artırabilir. Diş eti hastalığı ve ağız kuruluğu da olası komplikasyonlar arasındadır.
- Hamilelik komplikasyonları: Yüksek kan şekeri seviyeleri hem anne hem de bebek için tehlikelidir. Diyabet, iyi kontrol edilmediğinde düşük, ölü doğum ve doğum kusurları riskini artırır. Anne için diyabet, diyabetik ketoasidoz, diyabetik göz problemleri (retinopati), gebeliğe bağlı yüksek tansiyon ve preeklampsi riskini artırır.
Tip 1 Diyabet Tedavisi
Kandaki şekeri kullanmaya yardımcı olmak için Tip 1 Diyabet hastaları ömür boyu insülin almalıdır. Bunun dışında uygulanan tedaviler semptomların ve olası komplikasyonların önlenmesi için yapılır.
İnsülin: Tip 1 diyabetli insanlar her gün insülin almalıdır. İnsülin genellikle bir enjeksiyon yoluyla alınır.
Metformin: Oral diyabet ilacıdır. Metformin, karaciğerdeki şeker üretimini azaltarak kandaki şekerin düşürülmesine yardımcı olur. Genellikle insüline ek olarak Metformin önerilebilir.
Diğer İlaçlar: Bunun haricinde son yıllarda aşı, diğer ilaç kullanımı ve alternatif tedavi seçenekleri üzerinde duruluyor.
Diyet ve Egzersiz: Tip 1 diyabetli insanlar kan şekerini sabit tutmak için düzenli yemek ve atıştırmalık tüketmelidir. Ayrıca egzersiz kan şekeri düzeylerini düşürmeye yardımcı olur.
Çocuklarda Tip 1 Diyabet
Tip 1 diyabet hastalığı daha önce genç diyabeti olarak bilinirdi. Çünkü çocuklarda ve gençlerde sıklıkla görülürdü.
Çocuklarda diyabet belirtileri şunlardır:
- Kilo kaybı
- Gece idrar kaçırma veya daha sık idrara çıkma
- Zayıflık veya yorgunluk
- Saha sık yeme ve su içme ihtiyacı
- Ruh hallerinde görülen sık değişimler
- Bulanık görme
Yetişkinlerde olduğu gibi, tip 1 diyabetli çocuklarda insülin ile tedavi edilir.
Kaynak: Mayo Clinic